Streszczenie

Skuteczność znieczulenia w zabiegach stomatologicznych stanowi podstawę bezbolesnego leczenia. Opierając się na badaniach klinicznych przeprowadzonych na grupie 64 pacjentów, dokonano oceny skuteczności znieczulenia śródkostnego 101 zębów. Znieczulenie komputerowe  śródkostne jest metodą skuteczną zwłaszcza w znieczulaniu zębów przednich i przedtrzonowych.

Każdy zabieg w postępowaniu stomatologicznym z pacjentem wiąże się z problemem eliminacji bólu. Próg pobudliwości na ból u każdego chorego jest indywidualny i tylko on sam wie, jak bardzo cierpi. Jak dotychczas nie ma dobrych narzędzi do analizowania bólu, można więc tylko się oprzeć na różnego rodzaju skalach oceny bólu. Dla lekarza stomatologa jest to wyzwanie: ma sprostać problemowi stresu psychicznego, na jaki narażony jest pacjent.

Idealne znieczulenie powinny charakteryzować następujące zalety: bezbolesny sposób podania, szybkie, pozbawione następstw ubocznych działanie oraz skuteczność. Pierwszą strzykawkę do znieczulania skonstruował w roku 1927 lekarz A. Neuner, była ona potem udoskonalana. Początek znieczuleń bezigłowych to rok 1938, kiedy to Marshall Lockhart wprowadził urządzenie do pneumatycznych iniekcji bezigłowych (1, 2, 3, 4). Znalazła ono zastosowanie w masowych szczepieniach. Znaczący rozwój tej metody przyniosły lata siedemdziesiąte. W roku 1972 Colombo opracował strzykawkę ciśnieniową do znieczulenia śródwięzadłowego (5, 6, 7, 8). Żadna z tych metod nie eliminowała jednak dużego obszaru znieczulenia po iniekcji tkanek okolicznych. Znieczulenie śródkostne wykonuje się przez zdeponowanie środka znieczulającego bezpośrednio w kości gąbczastej. Znieczulenie następuje bardzo szybko – w ciągu 10 do 20 sekund od momentu podania (9, 10, 11, 12, 13).

Cel pracy

Celem pracy była ocena skuteczności komputerowego znieczulenia śródkostnego podczas ekstrakcji zębów w porównaniu z innymi metodami aplikacji.

Materiał i metoda

U 64 pacjentów zastosowano różne techniki znieczulania do ekstrakcji zębów. W wywiadzie zwracano uwagę na ewentualne przeciwwskazania do zabiegu. Uzyskano zgodę wszystkich pacjentów na przeprowadzenie zabiegu. Do znieczulenia zastosowano środki na bazie artykainy (Citocartin 200 i Ubistesin) i lignokainy (Xylonor i Lidocaina).Wszystkie preparaty zawierały środek obkurczający naczynia. U 5 pacjentów ze względu na wskazania ogólne zastosowano środek na bazie mepiwakainy (Mepivastesin).

Badanych pacjentów podzielono na trzy grupy ze względu na sposób podania znieczulenia. Grupę I (19 osób) stanowili pacjenci, u których zastosowano znieczulenie śródkostne, grupę II (26 osób) chorzy, którym wykonano znieczulenie nasiękowe, a grupę III (19 osób) pacjenci, których poddano znieczuleniu przewodowemu. Skuteczność znieczulenia oceniano trzema metodami VRS – Verbal Rating Scale. Była to ocena pacjenta w skali od 1 do 4, przy czym wartość 4 oznaczała brak bólu, 3 – ból słaby, 2 – umiarkowany, 1 – silny. Pacjent określał również poziom bólu na podstawie skali wzrokowoanalogowej VAS (skala od 0 – brak bólu do 10 – najsilniejszy ból, jaki można sobie wyobrazić) (6, 14). Aby ujednolicić wyniki badania, określono 3 przedziały dla skali liczbowej:

1 – brak bólu (pacjent zaznaczył wartość 01)

2 – ból nieznaczny (pacjent zaznaczył wartość 25)

3 – ból silny (pacjent zaznaczył wartość min. 6)

Uzyskany efekt znieczulenia oceniał także lekarz w skali 1-4 (skala odpowiadała wartości skali VRS).

Wyniki badań komputerowego znieczulenia

Skuteczność znieczulenia z zastosowaniem aparatu QuickSleeper porównano z tradycyjnymi metodami znieczulenia nasiękowego i przewodowego. Dane uzyskane w badaniu zebrano w tabelach IVIII. W tabeli I przedstawiono dane liczbowe dotyczące materiału klinicznego. Ogółem znieczulono 101 zębów, w tym 62 w szczęce i 39 w żuchwie (42 zęby metodą nasiękową, 26 zębów metodą przewodową, 33 zęby aparatem QuickSleeper). Do znieczulenia zastosowano następujące środki znieczulające: Ubistesin, Xylonor 3%, Citocartin 200, Mepivastesin, Lidocaina 2% + Nor.

W tabelach II-V zebrano dane dotyczące wyników uzyskanych na podstawie badania klinicznego. Podczas ekstrakcji zębów w znieczuleniu nasiękowym zarówno lekarz, jak i pacjent (skale VRS i VAS) w 96% ocenili zabieg jako bezbolesny. Efekt znieczulenia przewodowego (92% brak bólu, 8% ból minimalny) lekarz ocenił w 21% jako dobry, a w 79% jako bardzo dobry, pacjent (skala VRS) – w 84% jako bardzo dobry, w 11% jako dobry, a w 5% uznał efekt znieczulenia za znikomy. Ocena pacjenta w skali VAS (110) przedstawiała się następująco: 84% – brak bólu, 16% – ból minimalny (na skali 3). Podczas znieczulenia śródkostnego lekarz uznał zabieg za bezbolesny w 84%, a jako minimalnie bolesny w 16%. Pacjenci w skali VRS ocenili w 89% ekstrakcje jako bezbolesne, a w 11% jako bolesne minimalnie. W skali VAS wszyscy pacjenci uznali zabieg za bezbolesny.

Uzyskane wyniki badań poddano analizie statystycznej, oceniając korelację pomiędzy poszczególnymi badaniami, którą przedstawiono w tabelach VI, VII i VIII. Różnice okazały się nieistotne. Niewielki procent bolesności przy zabiegu zarówno w ocenie lekarza, jak i pacjenta w większości przypadków dotyczył żuchwy, i to niezależnie od tego, jaką metodę znieczulenia i jaki środek znieczulający zastosowano.

Dyskusja

Uzyskane wyniki badań potwierdzają dużą skuteczność komputerowego znieczulenia śródkostnego, a jako duży plus tej metody pacjenci podkreślali znacznie mniejszy zakres znieczulenia tkanek miękkich. Wszyscy pacjenci znieczulani obecnie systemem QuickSleeper do poprzednich zabiegów stomatologicznych związanych z leczeniem zachowawczym lub endodontycznym byli znieczulani nasiękowo bądź przewodowo. Aż 98% ankietowanych podało, że wolą znieczulenie z zastosowaniem aparatu QuickSleeper, a tylko 2% wybrało metodę tradycyjną – mimo uzyskania pełnego znieczulenia i bezbolesności zabiegu. Do znieczulenia zazwyczaj wystarcza 1 ml środka znieczulającego, należy jednak pamiętać, iż skuteczność znieczulenia jest lepsza, jeżeli użyje się znieczulenia ze środkami obkurczającymi. W żadnym przypadku nie zaobserwowano powikłań podczas znieczulenia i po nim, w 3 przypadkach pacjenci zgłosili przyspieszenie akcji serca, co prawdopodobnie było wynikiem dość szybkiego wniknięcia do krwiobiegu znieczulenia z zawartości środków obkurczających naczynia.

Dużo lepsze wyniki znieczulenia śródkostnego uzyskiwano w szczęce, i to zarówno w odcinku przednim, jak i odcinkach bocznych. W żuchwie technika znieczulenia śródkostnego jest dużo trudniejsza w odcinkach bocznych ze względu na prostopadłe ustawienie igły do błony śluzowej i jednocześnie równoległe do płaszczyzny okluzyjnej, stąd prawdopodobnie większy procent niepowodzenia przy znieczuleniu zębów trzonowych w żuchwie w stosunku do innych metod. Uzyskane wyniki badań są zgodne z doniesieniami innych autorów, ponieważ penetracja preparatów jest dużo trudniejsza w żuchwie w związku z budową jej kości (15, 16, 17).

Wnioski

1. Znieczulenie śródkostne pozwala na bezbolesne postępowanie przy ekstrakcjach zębów.
2. Efekt znieczulenia śródkostnego jest porównywalny z tradycyjnym sposobem znieczulenia przewodowego czy nasiękowego.
3. Zaletą znieczulenia śródkostnego jest niewielka ilość podawanego środka, jak też mniejszy zakres znieczulenia tkanek miękkich.

Autorzy:

• Bogumiła Frączak, zakładu Protetyki Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie
• Piotr Kaczmarek, Prywatna Praktyka Stomatologiczna w Warszawie
• Piotr Frączak, Prywatna Praktyka Stomatologiczna w Szczecinie
• Piotr Tysiewicz, Katedra i Zakład Chirurgii Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie

Piśmiennictwo

1. Alwas-Danowska H.: Nieiniekcyjne metody zwalczania bólu w stomatologii. Stom. Współcz., 1994, 1, 4649.
2. Zuchowski J., Knychalska-Karwan Z.: Ocena efektywności znieczulenia z użyciem strzykawki bezigłowej Syrijet. Magazyn Stomat., 1995, V 2, 911.
3. Szychowski J.: Ocena znieczuleń bezigłowych w opracowywaniu twardych tkanek zęba. Prot. Stom., 1995, XLV 2, 9395.
4. Borowicz J. i wsp.: Ocena skuteczności znieczulenia bezigłowego. Prot. Stom., 1999, XLVIX, 5, 277282.
5. McLean M.E., Wayman B.E., Meyhew R.B.: Czas trwania znieczulenia wstrzykniętego do więzadeł ozębnej: porównanie bupiwakainy i lidokainy. Quintess., 1994, II, 2, 137143.
6. Pąsiek S.: Ocena skuteczności znieczuleń doozębnowych stosowanych przy opracowywaniu twardych tkanek zębów. Prot. Stom., 1994, XLIV 1, 1519.
7. CackowskaLass A. i wsp.: Ocena skuteczności śródwięzadłowego znieczulenia zębów. Czas. Stom., 1998, LI, 12, 776780.
8. Krupiński J. i wsp.: Badania skuteczności znieczulenia miejscowego w opracowaniu ubytków i pulpektomii. Czas. Stom., 1993, XLVI, 4, 270276.
9. Roda R.S., Blinton P.L.: Anatomiczne podstawy znieczulenia miejscowego. Quintess., 1998, VI, 5, 269280.
10. Krupiński J. i wsp.: Badania skuteczności znieczulenia miejscowego w niektórych zabiegach stomatologicznych. Czas Stom., 1993, XLVI, 1112, 717723.
11. Opalko K., Wójtowicz D.: Skuteczność znieczulenia nasiękowego preparatem Septanest w znoszeniu wrażliwości zębiny zębów stałych. Stom. Współcz., 1997, 4, 6, 435437.
12. Zaleska M. i wsp.: Ocena porównawcza skuteczności działania wybranych środków znieczulenia miejscowego stosowanych w chirurgii jamy ustnej. Magazyn Stomat., 1999, IX, 1, 2934.
13. Suchorzewski A. i wsp.: Ocena bolesności zabiegu opracowywania twardych tkanek zęba. Prot. Stom., 1994, XLIV 1, 1114.
14. Suchorzewski A.: Bolesność zabiegu opracowywania twardych tkanek zęba w ocenie pacjentów i lekarzy. Prot. Stom., 1996, XLVI, 2, 7781.
15. Cudny D. i wsp.: Ocena kliniczna skuteczności preparatów do znieczuleń miejscowych firmy ESPE. Magazyn Stomat., 1995,V 3, 1115.
16. Łasiński W.: Anatomia głowy dla stomatologów. PZWL, Warszawa 1993, 328329.
17. Lipski M.: Ocena skuteczności preparatów znieczulających Ubistesin 4% i Ubistesin Forte 4% w opracowywaniu twardych tkanek zęba. Magazyn Stomat., 1996, VI, 6, 5658.

Pierwotnie opublikowano w: Magazyn Stomatologiczny, 2004, 11, str. 20-22

Dowiedz się więcej o systemach znieczuleń komputerowych (link)